Τη δεκαετία του 1960 ο ψυχολόγος Walter Mischel από το Στάνφορντ επινόησε έναν «τρόπο μέτρησης» του αυτοελέγχου σε τετράχρονα παιδιά. Άφηνε τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μόνα τους σε ένα δωμάτιο με ένα πιάτο ζαχαρωτά και μια πρόκληση: μπορούσαν να φάνε ένα ζαχαρωτό αμέσως ή να περιμένουν μέχρι να επιστρέψει ο ενήλικας και να φάνε δύο. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, παρατήρησε κάτι ενδιαφέρον.
«Υπάρχουν χίλιοι άνθρωποι στην άλλη πλευρά της οθόνης σας, των οποίων η δουλειά είναι να καταρρίψουν τον αυτοέλεγχο που έχετε»
Τα τετράχρονα που περίμεναν για τα δύο ζαχαρωτά τα πήγαιναν καλύτερα στο σχολείο, είχαν λιγότερες πιθανότητες να πάρουν ναρκωτικά ή να καταλήξουν στη φυλακή, ήταν πιο ευτυχισμένα και κέρδιζαν περισσότερα. Έφτασε να πιστεύει ότι ο αυτοέλεγχος, η ικανότητα να καθυστερεί κανείς την ικανοποίηση, ήταν το κλειδί της επιτυχίας.
Έχετε ευθύνη;
Πιο πρόσφατα, ωστόσο, οι ψυχολόγοι αμφισβήτησαν τα πορίσματα του. Οι αρχικές μελέτες του Mischel αφορούσαν λιγότερα από 90 παιδιά, τα οποία ήταν όλα εγγεγραμμένα στον ίδιο παιδικό σταθμό. Μόλις αρχίσετε να μελετάτε μεγαλύτερες και πιο διαφορετικές ομάδες, προκύπτει ένα διαφορετικό μοτίβο: είναι τα πλουσιότερα παιδιά που μπορούν να αντισταθούν καλύτερα στο ζαχαρωτό. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι είναι πιο πιθανό να εμπιστεύονται ότι πραγματικά θα πάρουν δύο ζαχαρωτά αν περιμένουν.
Μια πρόσφατη μελέτη υπέδειξε ότι τα γονίδιά σας παίζουν μεγάλο ρόλο στον καθορισμό του επιπέδου του αυτοελέγχου σας
Είναι επίσης επειδή η ικανότητά μας να αντιστεκόμαστε στον πειρασμό διαμορφώνεται από το περιβάλλον μας με πολύπλοκους και ελάχιστα αναγνωρισμένους τρόπους. Βασικά: δεν έχουμε πλήρη έλεγχο του αυτοελέγχου μας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δέχονται την άποψη ότι η τύχη έπαιξε μεγάλο ρόλο στη ζωή τους. Δεν είχατε λόγο για το πού γεννηθήκατε, αν οι γονείς σας ήταν στοργικοί ή κακοποιητικοί, πλούσιοι ή φτωχοί. Δεν επιλέξατε τα ταλέντα ή τα προσωπικά σας χαρακτηριστικά, τα μουσικά σας χαρίσματα ή τη φυσική σας ελκυστικότητα. Αυτό για το οποίο μπορείτε να αναλάβετε την ευθύνη, ωστόσο, είναι το πώς παίξατε το χαρτί που σας μοιράστηκε, αν σπαταλήσατε τα πρώιμα πλεονεκτήματά σας ή αν ανθίσατε παρά τις αντιξοότητες.
Και όμως, ακόμη και η ικανότητά σας για επιμονή, το σθένος και η θέλησή σας, διαμορφώνονται από δυνάμεις πολύ πέρα από τον έλεγχό σας. Μια πρόσφατη μελέτη υπέδειξε ότι τα γονίδιά σας παίζουν μεγάλο ρόλο στον καθορισμό του επιπέδου του αυτοελέγχου σας. Και αυτό πριν λάβετε υπόψη την επίδραση της κοινωνικής θέσης, της ανατροφής και του εισοδήματος, επειδή οι παιδικές αντιξοότητες, οι διακρίσεις, το άγχος, η εξάντληση και η πείνα επηρεάζουν τη δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό, το τμήμα του εγκεφάλου μας που ενεργοποιείται όταν προσπαθούμε να κάνουμε το σωστό, το πιο δύσκολο πράγμα.
Αν δεν μπορείτε να συγκεντρωθείτε στη δουλειά σας επειδή σπαταλάτε συνεχώς χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σας αποσπούν την προσοχή οι ειδοποιήσεις του WhatsApp, σκεφτείτε ότι το τηλέφωνό σας σχεδιάστηκε για να είναι εθιστικό: δημιουργήθηκε για να αιχμαλωτίζει την προσοχή σας
Αν αυτό ισχύει, ποσο υπεύθυνοι θα πρέπει να αισθανόμαστε για τα λάθη μας;
Τα «συστήματα επιβράβευσης» μας
Η επιρροή του περιβάλλοντος δεν αφορά βέβαια μόνο την παιδική ηλικία. Σκεφτείτε την απώλεια βάρους. Περίπου οι μισοί ενήλικες στο Ηνωμένο Βασίλειο δηλώνουν ότι συνεχώς προσπαθούν να χάσουν βάρος, με τις πιθανότητες να κλίνουν υπέρ μιας μάχης που θα χαθεί.
Όμως, η «αύξηση» της περιφέρειας της μέσης σε μεγάλο μέρος του κόσμου δεν αντικατοπτρίζει τόσο τη συλλογική απώλεια πειθαρχίας όσο τις συνέπειες της σύγχρονης δυτικής διατροφής, της καθιστικής ζωής και της αύξησης των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων που έχουν σχεδιαστεί για να σας κόβουν την όρεξη.
Οι εταιρείες γνωρίζουν τα μυστικά για να κάνουν το πρόχειρο φαγητό «υπεργευστικό». Ξέρουν ότι δεν μπορούμε να αντισταθούμε σε τρόφιμα που έχουν παρόμοια αναλογία υδατανθράκων προς λίπος με το μητρικό γάλα, ότι δεν αντιλαμβανόμαστε καν ότι υπερκαταναλώνουμε όταν το φαγητό είναι τόσο μαλακό που μετά βίας χρειάζεται μάσημα. Περιμένετε πολλά από τον εαυτό σας για να αντισταθείτε σε μια παγκόσμια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ που έχει έννομο συμφέρον να τροφοδοτεί την πείνα σας.
Μεγάλο μέρος του σύγχρονου κόσμου έχει σχεδιαστεί σκόπιμα για να εκμεταλλεύεται τα «συστήματα επιβράβευσης» μας, καθιστώντας τον πειρασμό πανταχού παρόντα και καθιστώντας δυσκολότερο να αντισταθούμε. Αν δεν μπορείτε να συγκεντρωθείτε στη δουλειά σας επειδή σπαταλάτε συνεχώς χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σας αποσπούν την προσοχή οι ειδοποιήσεις του WhatsApp, σκεφτείτε ότι το τηλέφωνό σας σχεδιάστηκε για να είναι εθιστικό: δημιουργήθηκε για να αιχμαλωτίζει την προσοχή σας.
«Υπάρχουν χίλιοι άνθρωποι στην άλλη πλευρά της οθόνης σας, των οποίων η δουλειά είναι να καταρρίψουν τον αυτοέλεγχο που έχετε», παρατήρησε ο ειδικός σε θέματα ηθικής και τεχνολογίας Tristan Harris.
Αν δεν μπορείτε να τηρήσετε τον προϋπολογισμό σας και συνεχίζετε να αγοράζετε αχρείαστα πράγματα, σκεφτείτε πόσες διαφημίσεις συναντάτε καθημερινά, πόσο συχνά μια νέα θα εμφανιστεί στην οθόνη του υπολογιστή σας, στοχευμένη ειδικά στα γούστα σας.
Αυτοέλεγχος και επιδίωξη στόχων
Τίποτα από όλα αυτά δεν υποδηλώνει ότι πρέπει να εγκαταλείψετε την προσπάθεια να απαλλαγείτε από τις κακές συνήθειες ή να εγκαταλείψετε κάθε προσπάθεια αυτοπειθαρχίας. Θα ήμασταν δυστυχισμένοι, μη υγιείς και ηθικά εκτεθειμένοι αν παραιτούμασταν από το να έχουμε λόγο για το πώς συμπεριφερόμαστε.
Αντίθετα, μπορεί να βοηθήσει να σκεφτούμε τη δύναμη της θέλησης με διαφορετικό τρόπο. Η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι που τείνουμε να θαυμάζουμε για τον αυτοέλεγχό τους ουσιαστικά ασκούν λιγότερο έλεγχο. Είναι καλοί στο να επεξεργάζονται το περιβάλλον τους έτσι ώστε να μην χρειάζεται να παλεύουν με τον «πειρασμό»* : ξέρουν, για παράδειγμα, ότι είναι ευκολότερο να μην αγοράσεις ένα πακέτο μπισκότα παρά να σταματήσεις να τρως αφού ανοίξεις το πακέτο.
Επίσης, κατανοούν καλύτερα τα κίνητρα τους. Όταν πιάνετε τον εαυτό σας απαθή στη δουλειά, είναι επειδή δεν είστε σε θέση να αντισταθείτε στους περισπασμούς; Ή μήπως επειδή δεν θέλετε πια να κάνετε τη δουλειά σας; Μια μελέτη συνέδεσε τον αυτοέλεγχο με την επιδίωξη στόχων που εκτιμάτε και απολαμβάνετε – «να θέλετε να το κάνετε» αντί να «πρέπει να το κάνετε».
Με άλλα λόγια, αν θέλετε πραγματικά να διαπρέψετε στην αυτοκυριαρχία, προσπαθήστε να αποφύγετε να καταλήξετε στην ίδια κατάσταση με τα παιδιά προσχολικής ηλικίας του Mischel, να κοιτάτε ένα πιάτο γεμάτο ζαχαρωτά και να αναρωτιέστε γιατί πρέπει να παίξετε αυτό το ηλίθιο παιχνίδι ούτως ή άλλως.
*Καμία τροφή δεν είναι «κακή» και απαγορευμένη, όλες έχουν θέση σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο
Με πληροφορίες από: Guardian | Κεντρικό gif θέματος: Tenor – Meme – Spiderman
