Η Σάνον Λι αφηγείται με χαρά τη φορά που πήγε σε ένα καταφύγιο σκοταδιού (darkness retreat) στο Όρεγκον. Για τέσσερις ημέρες έμεινε σε μια υπόγεια καλύβα στο δάσος, τόσο σκοτεινή που δεν μπορούσε να δει τα ίδια της τα χέρια. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα το έβρισκαν αυτό τρομακτικό. Αλλά για την Λι, ήταν απελευθερωτικό, λέει.
«Το μόνο που έχεις είναι οι σκέψεις και τα συναισθήματά σου που αρχίζουν να αναβλύζουν. Έτσι, μπορείς να δεις πολλά πράγματα και μπορεί να είναι άβολα. Βγήκα πολύ πιο γεμάτη ενέργεια».
Η 54χρονη κόρη του Μπρους Λι, ήταν πάντα μια στοχαστική ψυχή. Ο θάνατος του πατέρα της, όταν εκείνη ήταν τεσσάρων ετών και εκείνος 32, και στη συνέχεια ο θάνατος, είκοσι χρόνια αργότερα του μεγαλύτερου αδελφού της, Μπράντον, ηλικίας 28 ετών, την έχουν διαμορφώσει.
Ο Μπρους Λι κατέγραφε κάθε σκέψη του
Η ίδια, μιλώντας στην Guardian από το γραφείο της στο Λος Άντζελες, περιγράφει τον εαυτό της ως «αναζητητή», που πάντα ενδιαφερόταν για διαφορετικούς δρόμους προς τη «θεραπεία». Εμπνεύστηκε από τον πατέρα της, ο οποίος ήταν κατά βάθος φιλόσοφος και «άπληστος ημερολογιογράφος», καταγράφοντας συνεχώς τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για τη ζωή και τη δουλειά σε μια συνεχώς αυξανόμενη στοίβα από σημειωματάρια.
Το νέο της βιβλίο, In My Own Process, συγκεντρώνει επιστολές, φωτογραφίες, σχέδια και ποιήματα του Μπρους Λι, τα οποία δείχνουν «το βάθος των προκλήσεων που αντιμετώπισε, το βάθος των επιτευγμάτων του».
Περιλαμβάνει δοκίμια και συνεντεύξεις με μερικούς από τους διάσημους φίλους και θαυμαστές του, όπως ο Τσάκι Τσαν, ο Ανγκ Λι και ο αστέρας του μπάσκετ και πρώην συμπρωταγωνιστής του Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ.
Η Σάνον Λι θέλει να δει ο κόσμος ότι ο πατέρας της ήταν «κάτι περισσότερο από τον τύπο του κουνγκ φου». Ο Μπρους ήταν, λέει, «ένας βαθιά σκεπτόμενος, ένας πολύ στοχαστικός και προνοητικός άνθρωπος»
Η Σάνον και ο πατέρας της, Μπρους / Photo: YouTube
Ξεπέρασε τον διαδεδομένο ρατσισμό στη βιομηχανία του θεάματος
Η Σάνον Λι θέλει να δει ο κόσμος ότι ο πατέρας της ήταν «κάτι περισσότερο από τον τύπο του κουνγκ φου». Ο Μπρους ήταν, λέει, «ένας βαθιά σκεπτόμενος, ένας πολύ στοχαστικός και προνοητικός άνθρωπος».
Ο Μπρους Λι παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους και πιο επιδραστικούς ήρωες πολεμικών τεχνών όλων των εποχών. Ξεπέρασε τον διαδεδομένο ρατσισμό στη βιομηχανία του θεάματος για να γίνει ο πρώτος Ασιάτης σούπερ σταρ στο Χόλιγουντ, ενώ πολέμησε σκληρά τα στερεότυπα στην οθόνη, αρνούμενος να αναλάβει ρόλους που θεωρούσε ρατσιστικούς.
Απογοητευμένος από την έλλειψη καλών ρόλων στις ΗΠΑ, πήγε στο Χονγκ Κονγκ και γύρισε τις ταινίες The Big Boss, Fist of Fury και The Way of the Dragon, όλες τεράστιες εισπρακτικές επιτυχίες. Πέθανε, τραγικά νέος, το 1973, έξι ημέρες πριν από την κυκλοφορία του Enter the Dragon, που θα γινόταν παγκόσμια επιτυχία. Η αιτία θανάτου ήταν ένα εγκεφαλικό οίδημα που προκλήθηκε από αλλεργική αντίδραση σε φάρμακο για τον πονοκέφαλο.
Ο Κουέντιν Ταραντίνο επικρίθηκε επειδή παρουσίασε μια σκηνή μάχης με τον αστέρα των πολεμικών τεχνών στην ταινία του Once Upon a Time … in Hollywood του 2019, στην οποία παρουσίασε τον Μπρους ως έναν αλαζόνα, αδέξιο μαχητή
Photo: Public Domain
«Θυμάμαι το συναίσθημα του να είσαι μαζί του»
Οι αναμνήσεις της Σάνον Λι για τον πατέρα της είναι κάπως θολές. Αυτό που θυμάται περισσότερο είναι η ενέργειά του. «Μπορούσε να παίξει πολύ δυναμικά. Ήταν λίγο αυστηρός. Θυμάμαι το συναίσθημα του να είσαι μαζί του, τη φωτεινότητά του, τη ζεστασιά του. Η αγάπη είναι τόσο δυνατή».
Έχει ζωντανές αναμνήσεις από την κηδεία του Μπρους Λι στο Χονγκ Κονγκ, όπου χιλιάδες άνθρωποι κατέκλυσαν τους δρόμους. «Ήταν ένα απίστευτο θέαμα. Απλά θυμάμαι αυτή την κατάσταση αποστασιοποίησης και σοκ καθώς σε σέρνουν μέσα από όλη αυτή την πομπή».
Η Λι είναι η θεματοφύλακας της κληρονομιάς του πατέρα της από τα 30 της χρόνια και συνίδρυσε το Ίδρυμα Μπρους Λι μαζί με τη μητέρα της, Λίντα, μια πρώην δασκάλα που γνώρισε τον ηθοποιό όταν ήταν φοιτήτρια σε ένα από τα μαθήματα πολεμικών τεχνών του στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον. Μετά το θάνατό του, άρχισαν να διαδίδονται άγριες θεωρίες συνωμοσίας: ότι είχε δηλητηριαστεί από μια ζηλιάρα ερωμένη, ότι δολοφονήθηκε από μέλη της Τριάδας, της ομάδας οργανωμένου εγκλήματος του Χονγκ Κονγκ ή ότι είχε πάρει υπερβολική δόση ναρκωτικών.
Δείτε τη συνέντευξη της Σάνον Λι στην Ντρου Μπάριμορ
Ένας μύθος δε χάνεται έτσι απλά
Οι θεωρίες «μιλούν για το μεγαλείο της ζωής του», λέει η Σάνον Λι. «Όταν ήμουν παιδί, μερικές φορές το έβρισκα ενοχλητικό όταν οι άνθρωποι έλεγαν ότι σκοτώθηκε από νίντζα ή από το «άγγιγμα του θανάτου», μια τεχνική πολεμικών τεχνών, ή από αντίπαλες συμμορίες. Αλλά τώρα τα βλέπω και λέω: ήταν ένας πολεμιστής και κανείς δεν σκέφτεται ότι κάποιος σαν κι αυτόν θα έπρεπε να φύγει έτσι απλά».
Η Λι είναι κοινωνική, στοχαστική και ομιλητική, με το πιο απολαυστικό γέλιο. Μεγάλωσε στη νότια Καλιφόρνια με τον Μπράντον, ο οποίος ήταν τέσσερα χρόνια μεγαλύτερός της. Η μητέρα της αργότερα ξαναπαντρεύτηκε δύο φορές.
Ως παιδί, η Λι λάτρευε να ξεφεύγει στη φαντασία της και μιλούσε στον εαυτό της. «Έπαιζα πολύ θέατρο. Όταν μεγάλωσα λίγο, έγραφα ιστορίες. Έγινα μανιώδης αναγνώστρια». Ενώ ο πατέρας και ο αδελφός της ήταν «μεγαλύτεροι από τη ζωή» εκείνη ήταν πιο συγκρατημένη.
Στα χνάρια του πατέρα και του αδερφού
Η Λι ήταν κοντά στον αδελφό της, τον οποίο περιγράφει ως «μια μεγάλη, ατίθαση μπάλα ενέργειας». Του άρεσε να της κάνει φάρσες. «Ήταν ο βασανιστής μου. Αλλά όταν χρειαζόταν ήταν και ο προστάτης μου. Αν κάποιος μου φερόταν άσχημα, επενέβαινε». Όταν έγινε ηθοποιός, εργάστηκε ως βοηθός του στην ταινία Rapid Fire του 1992. «Μου έδινε συμβουλές».
Η Λι είναι τραγουδίστρια με πτυχίο στη φωνητική ερμηνεία. Σκέφτηκε να ακολουθήσει τη μουσική ως καριέρα, αλλά τελικά αποφάσισε να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα και του αδελφού της και να γίνει ηθοποιός.
Ο πρώτος της ρόλος, όταν ήταν στις αρχές της δεκαετίας των 20, ήταν σε μια βιογραφική ταινία για τη ζωή του πατέρα της, το 1993 με τίτλο Dragon: The Bruce Lee Story, ως τραγουδίστρια που ερμήνευε το California Dreamin’ σε ένα πάρτι. «Ήταν κάπως γλυκό, στην πραγματικότητα, επειδή σε εκείνη τη σκηνή, η μαμά μου λέει στον μπαμπά μου ότι είναι έγκυος σε μένα».
Η Λι είναι η θεματοφύλακας της κληρονομιάς του πατέρα της από τα 30 της χρόνια και συνίδρυσε το Ίδρυμα Μπρους Λι μαζί με τη μητέρα της, Λίντα, μια πρώην δασκάλα που γνώρισε τον ηθοποιό όταν ήταν φοιτήτρια σε ένα από τα μαθήματα πολεμικών τεχνών του στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον
Photo: YouTube
Ανταπόκριση στη φήμη του πατέρα της
Ξεκίνησε να ασχολείται με τις πολεμικές τέχνες στα 20 της χρόνια ως ένας τρόπος να νιώθει πιο κοντά στον πατέρα της. Ο Μπρους σπούδασε το στυλ Wing Chun και στη συνέχεια επινόησε τη δική του μέθοδο πολεμικών τεχνών, γνωστή ως Jeet Kune Do. «Δημιούργησε τη δική του τέχνη», λέει η Λι. Αλλά ένιωσε πίεση να ανταποκριθεί στη φήμη του πατέρα της όταν έγινε ηθοποιός.
Η Λι έπαιζε κυρίως σε ταινίες δράσης, υποδυόμενη μια εργάτρια του σεξ στο Cage II και την ερωμένη ενός γκάνγκστερ στο High Voltage. Όπως και ο πατέρας της, απέκτησε τον πρώτο της πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια παραγωγή του Χονγκ Κονγκ, το θρίλερ πολεμικών τεχνών Enter the Eagles.
«Ποτέ δεν υπήρξα το ίδιο είδος καλλιτέχνη με τον πατέρα μου», λέει. «Υπάρχουν πολύ λίγοι άνθρωποι που είναι. Ήταν πολύ δύσκολο γιατί ο κόσμος είχε μια προσδοκία. Ήθελαν να με προσλάβουν μόνο για να κάνω πολεμικές τέχνες δράσης και ήθελαν να είμαι πολύ καλή».
Δεύτερο χτύπημα της μοίρας
Όμως δεν μπόρεσε να αφοσιωθεί στη νέα της καριέρα γιατί, την ώρα που ξεκινούσε, ο αδελφός της πέθανε σε ένα τραγικό δυστύχημα στα γυρίσματα της ταινίας The Crow. Μετά από ρόλους στις ταινίες Legacy of Rage και Showdown in Little Tokyo, ο Μπράντον, που είχε την καυτή εμφάνιση του πατέρα του και το φυσικό χάρισμα στις πολεμικές τέχνες, βρισκόταν σε φάση εκτόξευσης όταν πυροβολήθηκε κατά λάθος και σκοτώθηκε από ένα ελαττωματικό όπλο, που κρατούσε ο συμπρωταγωνιστής του Μάικλ Μάσε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, το 1993.
Η μητέρα της Λι τηλεφώνησε για να της πει ότι είχε τραυματιστεί. Πήδηξε σε ένα αεροπλάνο από τη Νέα Ορλεάνη, όπου ζούσε, στο Γουίλμινγκτον της Βόρειας Καρολίνας, όπου γυριζόταν το The Crow. «Είχα την αίσθηση ότι είχε πεθάνει όταν ήμασταν στο αεροπλάνο» λέει. Ο Μπράντον θάφτηκε δίπλα στον Μπρους στο νεκροταφείο Lake View στο Σιάτλ της Ουάσινγκτον.
Η Λι ήταν συντετριμμένη. Είχε μεγάλα σχέδια με τον αδελφό της. Της είχε ζητήσει να γίνει κουμπάρος στο γάμο του αφού είχε αρραβωνιαστεί την Eliza Hutton, την προσωπική του βοηθό. Η Λι σχεδίαζε να μετακομίσει στο Λος Άντζελες για να ασχοληθεί με την υποκριτική. «Ανυπομονούσαμε και οι δύο να μπορέσουμε να περάσουμε χρόνο μαζί».
«Η αγαπημένη μου φράση του ήταν: «Το φάρμακο για τον πόνο μου το είχα μέσα μου από την αρχή, αλλά δεν το πήρα»»
Η Σάνον Λι / Photo: Wikimedia Commons
Το αβάσταχτο πένθος
Μετά το θάνατό του, έπεσε σε βαθιά κατάθλιψη. «Πάλευα και πονούσα πολύ. Στο μυαλό μου, έλεγα ξανά και ξανά στον εαυτό μου σε μια σιωπηλή επανάληψη: «Δεν μπορώ να νιώθω έτσι. Δεν μπορώ να ζήσω έτσι. Αυτό είναι πάρα πολύ. Πώς θα το κάνω να σταματήσει;»».
Τα ημερολόγια του πατέρα της είχαν στοιβαχτεί σε κουτιά και είχαν μπει σε ντουλάπια αρχειοθέτησης σε όλο το σπίτι. Άρχισε να τα διαβάζει μόνο όταν πέθανε ο Μπράντον.
«Η αγαπημένη μου φράση του ήταν: «Το φάρμακο για τον πόνο μου το είχα μέσα μου από την αρχή, αλλά δεν το πήρα». Απλά με χτύπησε στο στήθος. Μου είπε, ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να σου λύσει αυτό το πρόβλημα είσαι εσύ. Αυτή η νεοαποκτηθείσα επίγνωση βοήθησε με απροσδόκητους τρόπους. Άρχισα να συνειδητοποιώ ότι ήμουν ελαφρώς καταθλιπτική στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου και δεν το ήξερα».
Η ιστορία επαναλήφθηκε
Ο θάνατος της κινηματογραφίστριας Χαλίνα Χάτσινς, η οποία σκοτώθηκε όταν εκπυρσοκρότησε μια αληθινή σφαίρα από ένα ρεβόλβερ που κρατούσε ο ηθοποιός Άλεκ Μπάλντουιν στα γυρίσματα της ταινίας Rust in 2021, επανέφερε άσχημες αναμνήσεις από τον θάνατο του αδελφού της.
«Οι συνθήκες είναι πολύ παρόμοιες», λέει η Λι. «Πραγματικά σε κάνει να αναρωτιέσαι, γιατί το να κάνεις μια ταινία είναι πιο σημαντικό από τη ζωή ενός ανθρώπου;». Τον περασμένο μήνα, η Χάνα Γκουιέρες-Ριντ, οπλοποιός του Rust, κρίθηκε ένοχη για ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Ο Μπάλντουιν κατηγορήθηκε επίσης για ανθρωποκτονία εξ αμελείας, για την οποία δήλωσε αθώος, και θα δικαστεί τον Ιούλιο.
Η Λι υποστηρίζει την απαγόρευση της χρήσης όπλων από τα κινηματογραφικά πλατό. «Νομίζω ότι αυτό δεν είναι παράλογο. Αλλά αν δεν πρόκειται να το κάνετε αυτό, τότε νομίζω ότι πρέπει να θεσπίσετε νόμους και καλύτερα μέτρα ασφαλείας από αυτά που υπάρχουν σήμερα». Ο θάνατος του Μπράντον κρίθηκε ως αμέλεια και, αν και δεν απαγγέλθηκαν κατηγορίες, η μητέρα της Σάνον Λι μήνυσε με επιτυχία τους κινηματογραφιστές για ένα άγνωστο ποσό.
O αδελφός της πέθανε σε ένα τραγικό δυστύχημα στα γυρίσματα της ταινίας The Crow
Ο Μπράντον Λι ως κοράκι / Photo: Wikimedia commons
Η συνέχεια του The Crow
Τριάντα χρόνια μετά την κυκλοφορία της ταινίας, το «The Crow» αποκτά reboot που θα κυκλοφορήσει αργότερα φέτος, με πρωταγωνιστές τον Σουηδό ηθοποιό Bill Skarsgård και τη μουσικό FKA twigs. Η Λι είδε τις πρώτες εικόνες ενός έντονα τατουαζαρισμένου Skarsgård ως Eric Draven.
«Αισθάνομαι ότι κανείς δεν θα αντικαταστήσει ποτέ τον αδελφό μου σε αυτόν τον ρόλο. Ενσάρκωσε υπέροχα αυτόν τον χαρακτήρα. Σε κανέναν δεν αρέσει να βλέπει την κληρονομιά κάποιου να παραμερίζεται από κάτι άλλο. Είναι ένας αγαπημένος χαρακτήρας, οπότε καταλαβαίνω γιατί συνεχίζουν να τον φτιάχνουν. Αλλά νομίζω ότι η ερμηνεία του αδελφού μου θα στέκεται πάντα».
Η απώλεια του πατέρα και στη συνέχεια του αδελφού της όταν ήταν τόσο μικρή ήταν καταστροφική, λέει. «Η απουσία τους από τη ζωή σου είναι εκκωφαντική. Μένεις να προσπαθείς να καταλάβεις πώς να συνεχίσεις. Μετά υπάρχουν οι στιγμές που σκέφτεσαι: ‘Μακάρι να ήταν εδώ’. Ποτέ δεν έκανα πολλές τέτοιες φαντασιώσεις, γιατί δεν είναι χρήσιμες. Πρώτα απ’ όλα, δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί. Πρέπει να ασχοληθώ με αυτό που είναι, παρά με αυτό που θα μπορούσε να είναι. Αλλά, ξέρετε, η επεξεργασία όλων αυτών είναι έργο ζωής».
Μετά τον θάνατο του Μπράντον
Μετακόμισε στο Λος Άντζελες λίγους μήνες μετά τον θάνατο του Μπράντον και συνέχισε με την καριέρα της ως ηθοποιός, αλλά η καρδιά της δεν ήταν μέσα σε αυτό. Τελικά, αποφάσισε να τα παρατήσει. «Ήταν μια πραγματικά βασανιστική περίοδος στη ζωή μου», λέει. «Ήμουν σε βαθιά θλίψη για τον αδελφό μου. Δεν ήμουν πραγματικά σε θέση να το δείξω τον τρόπο που θα μπορούσα να το κάνω. Ήμουν πολύ σκληρή με τον εαυτό μου».
Η Λι ήταν πολύ εύθραυστη εκείνη την εποχή για να αντέξει τον ατελείωτο έλεγχο σχετικά με την εμφάνισή της και τις αμέτρητες απορρίψεις που συνεπάγεται η ιδιότητα του ηθοποιού. «Αν δεν είσαι σε καλή κατάσταση, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο». Σκεφτόταν επίσης να κάνει οικογένεια με τον σύζυγό της, τον Ίαν Κέσλερ, δικηγόρο, τον οποίο παντρεύτηκε το 1994 αφού έγιναν φίλοι στο πανεπιστήμιο. Το ζευγάρι έχει μια κόρη 21 ετών, την Ρεν.
Πρόσφατα, επέστρεψε στην υποκριτική μετά από 21 χρόνια, στο Warrior, το δράμα πολεμικών τεχνών με πρωταγωνιστές Ασιάτες, το οποίο δημιουργήθηκε από ένα σενάριο του Μπρους. Η Λι είναι εκτελεστική παραγωγός της σειράς και έκαμε μία cameo εμφάνιση ως θλιμμένη μητέρα. «Ήταν αγχωτικό, αλλά μου άρεσε πολύ». Δεν έχει άλλα σχέδια υποκριτικής στα σκαριά, αλλά αποκαλεί την επιστροφή της «δώρο».
Το πρώτο βιβλίο της Σάνον Λι για τον πατέρα της «Γίνε σαν το νερό, φίλε μου» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κάκτος.
«Ο θάνατος υπήρξε ένας πολύ πολύτιμος δάσκαλος για μένα»
Ο Μπρους παραμένει μια διαχρονική φιγούρα στην ποπ κουλτούρα. Ο Κουέντιν Ταραντίνο επικρίθηκε επειδή παρουσίασε μια σκηνή μάχης με τον αστέρα των πολεμικών τεχνών στην ταινία του Once Upon a Time … in Hollywood του 2019, στην οποία παρουσίασε τον Μπρους ως έναν αλαζόνα, αδέξιο μαχητή.
Η Λι κατηγόρησε τον σκηνοθέτη ότι απεικόνισε τον πατέρα της ως «καραγκιόζη. Δεν θέλω να μιλήσω άλλο γι’ αυτό. Παίρνω γράμματα μίσους από τους θαυμαστές του Ταραντίνο κάθε φορά που μιλάω γι’ αυτό».
Έχοντας τη ζωή της τόσο στενά συνδεδεμένη με την κληρονομιά του πατέρα και του αδελφού της, ήταν μερικές φορές πολύ δύσκολο, παραδέχεται, αλλά η Λι είναι ευγνώμων για την ευκαιρία να εκφράσει την αγάπη που τρέφει για την οικογένειά της. «Ο θάνατος υπήρξε ένας πολύ πολύτιμος δάσκαλος για μένα. Μου έμαθε να ζω. Όταν κάποιος που αγαπάς πεθαίνει, έρχεσαι αντιμέτωπος με την έννοια της θνητότητας και αναγκάζεσαι να μάθεις πώς να αφήνεσαι. Γιατί αν προσπαθήσεις να κρατηθείς πολύ σφιχτά, θα καταστρέψεις τη ζωή σου. Είναι ένα σκληρό μάθημα και χρειάζεται πολύς χρόνος για να το πάρεις. Αλλά τελικά το καταφέρνεις».
*Το βιβλίο In My Own Process, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Genesis, είναι διαθέσιμο μέσω τουTheBruceLeeBook.com και στα βιβλιοπωλεία από τις 23 Απριλίου.
*Με στοιχεία από theguardian.com
