Τα «18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας» είναι ένα από τα σημαντικότερα μουσικά έργα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Γεννήθηκε στα σκοτεινά χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας (1967-1974) και συνδέθηκε άρρηκτα με τον αγώνα για αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Το έργο αποτελεί προϊόν της μοναδικής συνεργασίας του συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη και του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, δύο κορυφαίων δημιουργών που κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα καλλιτεχνικό σύμβολο αντίστασης.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, κατά τη διάρκεια της εξορίας του στο Παρίσι, ζήτησε από τον Γιάννη Ρίτσο να του στείλει ανέκδοτα ποιήματα για μελοποίηση. Ο Ρίτσος έγραψε 16 από τα 18 τετράστιχα στις 16 Σεπτεμβρίου 1968, ενώ βρισκόταν στην εξορία στο Παρθένι της Λέρου. Τα δύο τελευταία ποιήματα γράφτηκαν την Πρωτομαγιά του 1970. Τα ποιήματα είναι γραμμένα σε ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους, με έντονα λιτό ύφος που θυμίζει δημοτικά λιανοτράγουδα, αποτυπώνοντας την αγωνία και την αντίσταση του ελληνικού λαού.
Η σύνθεση του έργου από τον Θεοδωράκη έγινε τη διετία 1971-1973 στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια της εξορίας του. Η πρώτη παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1973 στο Royal Albert Hall του Λονδίνου, με ερμηνευτές τη Μαρία Φαραντούρη, τον Πέτρο Πανδή και την Αφροδίτη Μάνου. Η ηχογράφηση έγινε στο Παρίσι και κυκλοφόρησε στη Γαλλία από την EMI France.
Παράλληλα, το 1973, τα *«18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας»* ηχογραφήθηκαν κρυφά στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Χούντας, με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα και τη συμμετοχή της Άννας Βίσση. Η πρώτη επίσημη κυκλοφορία του δίσκου στην Ελλάδα έγινε αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας το 1974. Στη συνέχεια, κυκλοφόρησαν και άλλες εκδοχές του έργου με διαφορετικούς ερμηνευτές, όπως η Μαρία Δημητριάδη και η Ελένη Βιτάλη.
Ο Μίκης Θεοδωράκης θυμάται την ιστορία του έργου στο σημείωμα της επανέκδοσης: «Το 1972 ήρθε ο Γιώργος Νταλάρας στο Παρίσι και τους έπαιξα τα *«Λιανοτράγουδα»*. Η απόφαση να τα ηχογραφήσουν εν μέσω Χούντας ήταν ριψοκίνδυνη, αλλά με συγκίνησε βαθιά και αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για αυτή την πράξη αντίστασης».
Τα *«18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας»* αποτελούν ένα ιστορικό και πολιτιστικό μνημείο, αποτυπώνοντας το πνεύμα της αντίστασης και την ελπίδα του ελληνικού λαού. Οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου και η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη εξακολουθούν να συγκινούν και να εμπνέουν, μεταφέροντας μηνύματα ελευθερίας και δικαιοσύνης που παραμένουν επίκαιρα.
Η επιτυχία του έργου δεν περιορίζεται μόνο στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, αλλά έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως σύμβολο καλλιτεχνικής έκφρασης ενάντια στην καταπίεση. Σήμερα, τα τραγούδια αυτά αποτελούν μέρος της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, υπενθυμίζοντας την αξία της δημοκρατίας και της ελευθερίας.
Η κληρονομιά των *«18 Λιανοτράγουδων της Πικρής Πατρίδας»* παραμένει ζωντανή, με την ποίηση του Ρίτσου και τη μουσική του Θεοδωράκη να συνεχίζουν να αφυπνίζουν συνειδήσεις και να εμπνέουν νέες γενιές καλλιτεχνών.
